1838 tarihli Balta Limanı Ticaret anlaşması, Osmanlı İmparatorluğu ile İngiltere arasında imzalanan bir ticaret antlaşmasıdır. Bu antlaşma ile Osmanlı İmparatorluğu, İngiltere'ye pek çok yönden ekonomik imtiyaz vermiş ve kendi sanayi ve tarımını zayıflatmıştır. Bu yazıda, Balta Limanı Ticaret anlaşmasının nedenleri, maddeleri ve sonuçları hakkında bilgi verilecektir.
Balta Limanı Ticaret anlaşmasının nedeni
Osmanlı İmparatorluğu, 19. yüzyılda Avrupa devletleri karşısında siyasi ve askeri açıdan gerilemişti. Bu durum Osmanlı'nın dış ticaretini de olumsuz olarak etkilemekteydi. Osmanlı, Avrupa mallarına karşı rekabet edebilmek için yed-i vahid (tekel) sistemini uygulamaya koymuştu. Bu sistemde, Osmanlı'nın ihtiyaç duyduğu yerli hammaddelerin yabancı tüccarlar tarafından yurt dışına çıkarılması engellenmişti.
Bu sistem İngiltere'nin çıkarlarına aykırıydı. Çünkü İngiltere, Sanayi Devrimi ile birlikte ürettiği malları Osmanlı pazarına satmak istiyordu. Ayrıca Osmanlı'nın zengin doğal kaynaklarından da faydalanmak arzusundaydı. Bu nedenle İngiltere, Osmanlı'ya baskı yaparak tekel sistemini kaldırmasını ve kendisine ticari ayrıcalıklar vermesini istedi.
Osmanlı İmparatorluğu ise bu baskılara karşı koyamadı. Çünkü Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın isyanı ile karşı karşıyaydı. Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Suriye ve Anadolu'yu ele geçirmek istiyordu. Osmanlı, bu isyanı bastırmak için İngiltere'den yardım istedi. İngiltere de bu yardım karşılığında Balta Limanı Ticaret anlaşmasını imzalamasını şart koştu.
Balta Limanı Ticaret anlaşmasının maddeleri şunlardır:
• Tekel sistemi kaldırılacak ve Britanyalılara diledikleri miktarda ham maddeyi satın alma imkânı verilecek.
• İç ticarete Osmanlı vatandaşlarının yanı sıra Britanyalıların da katılması öngörülecek.
• Britanya vatandaşları Osmanlı ürünlerini Osmanlı tebâsından olan tâcirlerle aynı vergi koşulları altında satın alma hakkına sahip olacaklar.
• Britanyalılardan alınan transit ticaret vergisi kaldırılacak.
• Büyük Britanya gemileriyle gelen Britanya malları için bir defa gümrük vergisi ödendikten sonra, mallar alıcı tarafından nereye götürülürse götürülsün bir daha gümrük vergisi ödenmeyecek.
Balta Limanı Ticaret anlaşmasının sonuçları şunlardır:
• Bu antlaşma ile Osmanlı İmparatorluğu, ekonomik bakımdan yarı sömürge durumuna düşmüştür. Çünkü antlaşma ile Britanyalılara verilen ayrıcalıklar, Osmanlı'nın iç piyasasını ve yerli üretimini tahrip etmiştir. Britanyalılar ucuz ve kaliteli mallarıyla, yerel Osmanlı tüccarlarının bile sahip olmadıkları haklar vasıtasıyla onları rekabet dışı bıraktılar. Ayrıca bu süreçte Osmanlı'nın doğal kaynaklarını da sömürdüler.
• Bu antlaşma Osmanlı'nın mali çöküntüsünü hızlandırdı. Çünkü antlaşma ile Osmanlı, gümrük gelirlerinde büyük bir kayba uğradı. Ayrıca dış ticaret açığı da arttı. Osmanlı, bu açığı kapatmak için Avrupa devletlerinden borç almak zorunda kaldı. Bu borçlar Osmanlı'nın bağımsızlığını daha da tehlikeye attı.
• Bu antlaşma Osmanlı'nın sanayileşme sürecini engelledi. Çünkü antlaşma ile Osmanlı, Avrupa mallarına karşı korunmasız hale geldi. Osmanlı kendi sanayi tesislerini kuramadı ve geliştiremedi. Bu durum, Osmanlı'nın teknolojik açıdan geri kalmasına ve Avrupa'ya daha da bağımlı hale gelmesine yol açtı.
Balta Limanı Ticaret anlaşması, Osmanlı İmparatorluğu'nun ekonomik tarihinde bir dönüm noktasıdır. Bu antlaşma ile Osmanlı, Avrupa devletlerinin ekonomik egemenliği altına girmiş ve kendi ekonomik çıkarlarını savunamaz hale gelmiştir. Bu antlaşma, aynı zamanda Osmanlı'nın siyasi ve kültürel bağımsızlığını da zedelemiştir.
0 yorumlar:
Yorum Gönder