Kuleli Vakası, Osmanlı tarihinde önemli bir yeri olan ve Tanzimat döneminin ilk siyasi parti niteliğindeki gizli örgütünün ortaya çıkmasına neden olan bir olaydır. Bu yazıda Kuleli Vakası'nın nedenleri, gelişimi, sonuçları ve etkileri hakkında bilgi vermeye çalışacağız.
Kuleli Vakası'nın Nedenleri
Kuleli Vakası'nın nedenleri arasında, Tanzimat Fermanı ile gelen yeni uygulamaların toplumun bazı kesimlerinde yarattığı hoşnutsuzluk, Kırım Savaşı'ndan sonra devletin malî durumunun sarsılması, buna karşılık toplumun yüksek tabakasında görülen alafranga âdetlerin doğurduğu lüks yaşama özentisine duyulan tepkiler sayılabilir.
Ayrıca istedikleri mevki ve makamlara getirilmemiş olan bir kısım askerlerle mülkiye memurları devletin yönetimini beğenmeyerek bunları ıslah edecekleri zannına ve kanaatine de kapıldılar. Bu amaçla 1859 yılı başlarında Fedâiler Cemiyeti adı altında gizli bir cemiyet kurdular. Cemiyetin amacı, Padişah Abdülmecid'i öldürerek şeriata daha uygun bir hükûmet kurmaktı.
Cemiyetin üyeleri arasında askerî erkândan, ulema ve gençler gibi farklı toplumsal kesimlerden insanlar vardı. Cemiyetin reisi Bayezid Medresesi müderrisi Süleymaniyeli Şeyh Ahmed Efendi idi. Cemiyete üye olanlardan, “Süleymaniyeli Şeyh Ahmed ile aramdaki ahdi kabul ettim ve ben muâhid bir fedaiyim” ibaresi yazılı bir taahhütnâme alınıyordu.
Kuleli Vakası'nın Gelişimi
Cemiyet, Padişah Abdülmecid'e karşı suikast tertiplemek için bir plan hazırladı. Plan, 14 Eylül 1859 tarihinde Tophane'de Kılıç Ali Paşa Camii'nde toplanan cemiyet üyelerinin, camiden çıkışta Abdülmecid'in geçeceği yolda pusu kurarak onu öldürmelerini öngörüyordu. Ancak cemiyetin kuruluşu, amacı ve faaliyetleri Mirlivâ Hasan Paşa tarafından hükümete ihbar edildi. Hasan Paşa, cemiyete davet edilen ancak onlardan yana görünüp haklarında bilgi toplayan bir askerdi. Hasan Paşa durumu Serasker Rızâ Paşa'ya bildirdi; aynı zamanda cemiyet üyelerini de toplantıya çağırdı. Cemiyet üyeleri, toplantı halinde iken hükümet bir baskınla hepsini yakaladı. Yakalananlar Çengelköy'deki Kuleli Kışlası'na götürüldü.
Kuleli Vakası'nın Sonuçları
Kuleli Vakası'nın sonucunda cemiyet üyeleri soruşturma ve yargılanma sürecine girdi. Yargılama kapalı olarak yapıldığı için cemiyetin ideolojisi hakkında kesin bir işaret bulunamadı. Ancak cemiyetin Islahat Fermanı'na karşı bir tepki olarak doğduğu kabul edildiği belirtildi. Yargılama sonunda cemiyet reisi Süleymaniyeli Şeyh Ahmed Efendi ile cemiyetin en faal üyesi olan Tophane kâtiplerinden Ârif Bey gibi en önemli şahıslar idam cezasına çarptırılmış olsa da, bu cezalar Padişah tarafından hafifletilerek sürgün ve kalebentliğe dönüştürüldü. Diğer üyelerden bazıları da çeşitli cezalara çarptırıldı. Cemiyetin açığa çıkmasını sağlayan Hasan Paşa ise ferikliğe terfi ettirildi.
Kuleli Vakası'nın Etkileri
Kuleli Vakası, Osmanlı tarihinde ilk siyasi parti niteliğindeki gizli örgütün ortaya çıkmasına neden oldu. Bu örgüt, Tanzimat döneminin getirdiği değişimlere karşı muhalefet eden ve şeriatı savunan bir kesimi temsil ediyordu. Kuleli Vakası, aynı zamanda Abdülmecid'in saltanatının son yıllarında yaşanan siyasi istikrarsızlığın ve yönetim zafiyetinin bir göstergesi niteliğindeydi.
Kuleli Vakası, Abdülmecid'in 1861 yılında ölümünden sonra tahta geçen Abdülaziz'in saltanatında da etkisini gösterdi. Abdülaziz, Kuleli Vakası'nda yer alan bazı kişileri affetti ve onlara önemli görevler verdi. Ayrıca Abdülaziz, Tanzimat döneminin reformlarını yavaşlatarak daha muhafazakâr bir politika izledi.
0 yorumlar:
Yorum Gönder