Kant'a göre, bir eylemin ahlaki olup olmadığını belirleyen şey, o eylemin sonucu değil, niyetidir.
Yani, bir şeyi yaparken "doğru olanı yapma" düşüncesiyle hareket etmeliyiz. Buna ödev diyoruz.
Örnekle açıklayalım:
Diyelim ki birisine yardım ediyorsun. Kant'a göre, bu yardımı sırf "iyi bir insan gibi görünmek" için yaparsan, bu ahlaki değildir. Ama eğer "yardım etmek doğru olduğu için" yaparsan, o zaman bu ahlakidir.
Evrenselleştirme İlkesi
Kant, bir eylemin ahlaki olup olmadığını anlamak için şu soruyu sorar:
"Herkes bu eylemi yapsaydı, dünya nasıl bir yer olurdu?"
Örnek:
Yalan söylemeyi düşünelim. Eğer herkes yalan söyleseydi, kimse birbirine güvenemezdi ve toplum çökerdi. Bu yüzden yalan söylemek ahlaki değildir.
Ama doğru söylemeyi düşünelim. Eğer herkes doğru söyleseydi, toplumda güven artardı. Bu yüzden doğru söylemek ahlakidir.
Kant'ın Ünlü Sözü: "Öyle davran ki, senin davranışın evrensel bir yasa olsun."
Bu, Kant'ın ödev ahlakının özüdür. Yani, yaptığın şeyi herkes yapsaydı, dünya daha iyi bir yer mi olurdu? Eğer cevap evetse, o eylem ahlakidir.
Günlük Hayattan Örnekler
Yardım Etmek:
Ahlaki olan: Birisine sırf "yardım etmek doğru olduğu için" yardım edersin.
Ahlaki olmayan: Birisine sırf "insanlar beni övsün" diye yardım edersin.
Yalan Söylemek:
Ahlaki olmayan: Yalan söylersin çünkü işine gelir.
Ahlaki olan: Doğruyu söylersin çünkü doğru söylemek evrensel bir kural olmalıdır.
Kurallara Uymak:
Ahlaki olan: Trafik kurallarına uyarsın çünkü bu kurallar herkesin güvenliği içindir.
Ahlaki olmayan: Kurallara sadece ceza yememek için uyarsın.
Özetle:
Kant'ın ödev ahlakı, bir eylemin sonucuna değil, niyetine bakar.
Bir eylemi yaparken, "Herkes bunu yapsaydı ne olurdu?" diye düşünmeliyiz.
Doğru olanı yapmak, sırf doğru olduğu için yapmaktır.
Umarım bu açıklama ödev ahlakını anlamana yardımcı olmuştur.
0 yorumlar:
Yorum Gönder