Bu söz doğrudur; demiştir. Immanuel Kant, "Aydınlanma nedir?" sorusuna verdiği cevapla, insanların kendi akıllarını kullanma cesareti göstermesi gerektiğini vurgulamıştır.
Bu, onun çok ünlü bir yazısı olan "Aydınlanma Nedir?" (1784) adlı makalesinde açıkça ifade edilir. Bunu daha basit bir şekilde açıklayacak olursak:
Kant'a Göre Aydınlanma Nedir?
Kant, aydınlanmayı şu şekilde tanımlar:
"Aydınlanma, insanın kendi suçu ile düşmüş olduğu bir ergin olmama durumundan kurtulmasıdır."
Bu biraz karmaşık gelebilir, o yüzden basitleştirelim:
Ergin olmama durumu, bir insanın başkalarının düşüncelerine bağımlı olması, kendi aklını kullanmaktan korkmasıdır.
Aydınlanma ise, insanın bu durumdan kurtulup kendi aklını kullanmaya başlamasıdır.
Kendi Aklını Kullanma Cesareti
Kant, insanların genellikle tembel olduğunu ve başkalarının düşüncelerine güvenmeyi tercih ettiğini söyler. Örneğin:
Din adamları bize ne yapmamız gerektiğini söyler.
Öğretmenler neyi nasıl kabul etmemiz gerektiğini söyler.
Doktorlar sağlığımızla ilgili kararlar verir.
Kitaplar bize ne düşünmemiz gerektiğini öğretir.
Kant'a göre, bu durum insanların kendi akıllarını kullanmaktan korkmasından kaynaklanır. Oysa aydınlanma, insanın "kendi aklını kullanma cesareti göstermesi" ile başlar.
"Sapere Aude!" (Bilmeye/Aklını Kullanmaya Cesaret Et!)
Kant, bu sözüyle insanları kendi akıllarını kullanmaya teşvik eder. Yani:
Başkalarının söylediklerini körü körüne kabul etme.
Kendi düşüncelerini oluştur.
Eleştirel düşün ve sorgula.
Örnek:
Birisi size "Bu doğrudur, çünkü ben öyle söylüyorum" dediğinde, Kant'a göre bunu sorgulamalısınız. "Neden doğru? Mantıklı mı? Kendi aklımla bunu anlayabilir miyim?" diye düşünmelisiniz.
Aydınlanmanın Önündeki Engel: Tembellik ve Korku
Kant, insanların neden kendi akıllarını kullanmadığını iki nedene bağlar:
Tembellik: Düşünmek emek ister.[1] Başkalarının düşüncelerine güvenmek daha kolaydır.
Korku: Kendi aklını kullanmak, sorumluluk almak demektir. Bu da insanları korkutur.
Özetle:
Kant, aydınlanmayı "kendi aklını kullanma cesareti" olarak tanımlar.
İnsanlar, tembellik ve korku yüzünden başkalarının düşüncelerine bağımlı kalır.
Aydınlanma, bu bağımlılıktan kurtulup kendi düşüncelerimizi oluşturmakla başlar.
Kant'ın mesajı: "Sapere Aude!" (Aklını kullanmaya cesaret et!)
Dipnot:
[1] Bu düşünceler de birkaç günlük, basit mühendislik hesaplamalarıyla, çocuklukta ya da gençlikte kişinin sürekli edindiği telkinler ve sloganlar eşliğinde geliştirdiği kanaatlere dayanıyorsa, insan burada da emek verilen bir düşünce biçimini icra etmiş olarak telakki olunamaz.
0 yorumlar:
Yorum Gönder