Kabakçı Mustafa İsyanı, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde yaşanmış olan önemli bir ayaklanmadır. Bu ayaklanma, 28 Mayıs 1807 tarihinde, Kastamonulu Kabakçı Mustafa önderliğinde, yeniçerilerin ve halkın katılımıyla İstanbul'da başlamıştır. Ayaklanmanın temel nedeni, III. Selim'in kurduğu Nizam-ı Cedid ordusunun, yeniçeriler tarafından kendilerine bir tehdit olarak görülmesidir. Nizam-ı Cedid ordusu, III. Selim'in Avrupa'daki gelişmeleri takip ederek, Osmanlı Devleti'ni yeniden güçlendirmek için başlattığı askeri ve idari reformların bir parçasıdır. Bu ordu, yeniçerilerin aksine, modern silahlarla donatılmış, disiplinli ve eğitimli bir ordudur. Ancak yeniçeriler bu ordunun kendilerinin yerini alacağından ve ayrıcalıklarını da ellerinden alacaklarından endişe ediyorlardı. Ayrıca Nizam-ı Cedid ordusu için getirilen yeni vergiler de halkın hoşnutsuzluğuna yol açmaktaydı.
Ayaklanma, Osmanlı ordusunun Rusya ile savaşmak üzere yola çıkmasından sonra patlak vermiştir. Sadrazam Çelebi Mustafa Paşa'nın yerine kaymakamlık görevine getirilen Köse Musa Paşa, Nizam-ı Cedid karşıtı tutum sergileyenler arasındaydı. Nizam-ı Cedid askerlerini şehirdeki değişik karakollara dağıtmış ve Trabzon'dan getirttiği 2000 kadar yamakla birlikte isyan hazırlığına girişmiştir. Fransız elçisi Sebastiani'nin de kışkırtmasıyla, yamaklara Nizam-ı Cedid'in elbiselerinin giydirileceği söylentisi yayılmıştır. Bazı vaizler de Nizam-ı Cedid ordusunun giydiği pantolon ve ceketin dinen caiz olmadığını iddia ederek halkı galeyana getirmişlerdir. 25 Mayıs 1807 sabahı ise yamaklar Haseki Halil Ağa'yı öldürerek isyanın fitilini ateşlemişlerdir.
İsyancılar, Büyükdere Çayırında toplanarak Kabakçı Mustafa'yı lider seçmişler ve İstanbul'a yürümüşlerdir. İsyan ilk çıktığında katılım yüksek boyutlarda değildi ve Nizam-ı Cedid ordusu mevcut gücüyle bu isyanı anında yok edebilirdi. Ancak bu süreçte Nizam-ı Cedid ordusunun hareketini Köse Musa Paşa entrikaları ile engellemiştir.
Kabakçı Mustafa'nın liderliğindeki isyancılar, İstanbul'a doğru yürümeye başlamıştır. Bu yürüyüş gerçekleştirilirken de III. Selim, Köse Musa Paşa tarafından yanlış bilgilendirilmelere maruz kalarak bu isyan hareketinin ciddi bir şey olmadığına kanaat getirmiş ve önemsememiştir. Aynı tavrı Nizam-ı Cedid ordusunun ileri gelenleri de göstermiştir. Bu sebeple isyan hareketine karşı olmak üzere hiçbir tedbir alınmamıştır. İsyansa giderek büyümüş ve nihayetinde isyancılar istekler ortaya koymuştur. Bunun sonucundaysa Nizâm-ı Cedîd'e taraftar olan ricalin isim listesi oluşturularak idamları talep edilmiştir. Bu talep karşısında zor durumda kalan III. Selim, bu taleplerle birlikte Nizam-ı Cedid'in lağvedilmesini de kabul etmek zorunda kalmıştır.
Ancak bu, isyanın sona ermesini sağlamadı. Taleplerinin kabul edilmesiyle daha da cesaretlenen asiler padişahın da halini istemiş ve harekete geçmişlerdir. Böylece isyancılar, Topkapı Sarayına girerek III. Selim'i tahttan indirmiş ve yerine yeğeni IV. Mustafa'yı geçirmişlerdir. III. Selim ise Yedikule Zindanlarına kapatılmıştır. IV. Mustafa ise Nizam-ı Cedid'e ait kalıntıları da ortadan kaldırarak iyice lağvetmiş ve yeniçerilere verdiği tavizlerle de onların desteğini kazanmıştır.
Kabakçı Mustafa İsyanının sonuçları ise oldukça ağır olmuştur. III. Selim, 28 Temmuz 1808 tarihinde IV. Mustafa'nın emriyle Yedikule Zindanlarında boğularak öldürülmüştür.[1] Aynı gün Alemdar Mustafa Paşa önderliğindeki bir grup Nizam-ı Cedid askeri İstanbul'a girerek IV. Mustafa'yı tahttan indirmiş ve yerine II. Mahmud'u geçirmiştir. Kabakçı Mustafa ise Anadoluhisarı'nda Pınarhisar Ayanı Uzun Ali Ağa tarafından öldürülmüştür.
Kabakçı Mustafa İsyanı, Osmanlı Devleti'nin gerileme döneminde yaşanan bir dönüm noktasıdır. Bu isyan, III. Selim'in başlattığı reformların durmasına, yeniçerilerin gücünün artmasına, devlet otoritesinin zayıflamasına ve iç karışıklıkların çoğalmasına neden olmuştur.
Dipnotlar:
[1] Alemdar Mustafa Paşa'nın III. Selim'i tahta çıkarmak için başlattığı harekatı öğrenince, buna mani olmak için IV. Mustafa böyle bir yol tutuyor.
0 yorumlar:
Yorum Gönder