Vaka-i Hayriye, Osmanlı tarihinde önemli bir dönüm noktası olan ve Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasıyla sonuçlanan bir olaydır. Bu yazıda Vaka-i Hayriye'nin ne olduğu, ne zaman, neden ve nasıl gerçekleştiği, sonuçları ve önemi hakkında bilgi vereceğiz.
Vaka-i Hayriye, Türkçe karşılığı olarak "hayırlı olay" manasına gelen bir terimdir. Bu terim, 16 Haziran 1826 tarihinde İstanbul'da yaşanan ve II. Mahmud'un emriyle Yeniçeri Ocağı'nın topa tutularak yok edilmesi, sağ kalanların da idam edilmesi veyahut da sürgüne gönderilmesi şeklinde gerçekleşen olayları ifade etmektedir. Bu olaylar, Osmanlı Devleti'nin askeri ve siyasi yapısında büyük bir değişikliğe yol açmıştır.
Yeniçeri Ocağı, Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan itibaren var olan ve devletin merkezi noktasındaki en önemli askeri gücünü oluşturan bir teşkilattı. Yeniçeriler başlangıçta devşirme sistemiyle seçilen ve sıkı bir eğitimden geçen Hristiyan kökenli askerlerden oluşuyordu. Ancak zamanla yeniçerilerin sayısı, niteliği ve örgütlenmesi değişti. Yeniçeriler evlenmeye, ticaretle uğraşmaya, siyasete karışmaya başladılar. Ayrıca yeniçeriler ulufe adı verilen maaşlarını arttırmak için de sık sık isyan ettiler. Yeniçerilerin isyanları, Osmanlı İmparatorluğu'nun iç ve dış birçok sorunla boğuştuğu bir dönemde devletin otoritesinin zayıflamasına neden oldu.
Osmanlı İmparatorluğu'nun 18. yüzyılda Avrupa devletleri karşısında gerilemesi ve yenilgiler alması, devlet yöneticilerinin ordunun modernleştirilmesi gerektiği fikrini benimsemesine sebep oldu. Bu amaçla III. Selim döneminde Nizam-ı Cedid adında yeni bir ordu kuruldu. Ancak bu orduyu tehdit olarak gören yeniçeriler, 1807 yılında Kabakçı Mustafa İsyanı adıyla bilinen bir ayaklanma çıkardılar. Bu ayaklanma sonucunda III. Selim tahttan indirildi ve yerine IV. Mustafa geçti. Nizam-ı Cedid ordusu da dağıtıldı.
1808 yılında ise Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa, III. Selim'i tekrar tahta geçirmek için İstanbul'a yürüdü. Alemdar Mustafa Paşa'nın harekatını öğrenen IV. Mustafa ise süratle hanedanın bütün erkek rakiplerini ortadan kaldırmak için harekete geçti. III. Selim öldürüldü ancak II. Mahmud canını kurtarabilid. Bu vesileyle de IV. Mustafa yerine kardeşi tahta II. Mahmud geçti. Alemdar Mustafa Paşa ise II. Mahmud'u destekledi ve sadrazam oldu. Alemdar Mustafa Paşa, Nizam-ı Cedid ordusunu Sekban-ı Cedid adıyla yeniden kurdu ve yeniçerilerin ulufelerini azalttı. Ancak 1808 yılında yeniçeri isyanı neticesinde Alemdar Mustafa Paşa öldürüldü ve yeni ordu da dağıldı.
II. Mahmud, padişahlığının ilk yıllarında yeniçerilerle uzlaşmaya çalıştı ve onlara çeşitli imtiyazlar verdi. Ancak yeniçerilerin disiplinsizliği, rüşvetçiliği ve isyankarlığı devam etti. II. Mahmud, 1821 yılında Yunanistan'da başlayan bağımsızlık hareketini bastırmak için yeniçerileri sefere gönderdi. Ancak yeniçeriler, seferde başarısız oldular ve geri döndüklerinde yine padişahın aleyhinde hareket ettiler.
II. Mahmud yeniçerilerin ayaklanmasını önlemek için 1825 yılında Eşkinci Ocağı adında yeni bir ordu kurdu. Bu ordu, Avrupa tarzında üniformalı ve eğitimli askerlerden oluşmaktaydı. Bu ordu 11 Haziran 1826 tarihinde eğitime başladı. Bu durumsa yeniçerilerin tepkisini çekti ve yeniçeriler, 15 Haziran 1826 tarihinde kazan kaldırdılar. Yeniçeriler, Eşkinci Ocağı'nın kışlasını basarak askerleri öldürdüler ve silahlarını ele geçirdiler.
II. Mahmud'sa yeniçerilerin bu isyanı karşısında sert bir tavır takınarak isyancıları teskin etme yolunu değil, doğrudan isyanı bastırma yoluna başvurdu. Bu harekatında halktan ve ulema sınıfından da destek aldı. Ayrıca diğer kapıkulu ocakları da padişahın yanında yer aldı. II. Mahmud, 16 Haziran 1826 tarihinde Sancak-ı Şerif'i açarak halkı yeniçerilere karşı kışkırttı. Padişahın emriyle Aksaray'daki Yeniçeri Ocağı topa tutuldu ve binlerce yeniçeri öldürüldü. Sağ kalan yeniçeriler ise tutuklandı, ya idam edildi ya da sürgüne gönderildi. Böylece Yeniçeri Ocağı tamamen ortadan kaldırıldı.
Vaka-i Hayriye'nin sonuçları şunlardır:
• Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasıyla Osmanlı Devleti'nde askeri reform yapılmasının önü açıldı.
• Yeniçeri Ocağı'nın yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye adında yeni bir ordu kuruldu. Bu ordu Avrupa tarzında eğitimli, disiplinli ve modern silahlara sahip bir orduydu.
• Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusu, Osmanlı Devleti'nin iç ve dış sorunlarına karşı daha etkili bir şekilde mücadele etti.
• Vaka-i Hayriye, Osmanlı Devleti'nde Tanzimat Fermanı'na giden sürecin başlangıcını oluşturdu. Tanzimat Fermanı, Osmanlı Devleti'nde siyasi, idari, sosyal ve kültürel reformların yapılmasını sağladı.
Vaka-i Hayriye, Osmanlı tarihinin 19. asrında yaşanan en önemli hadiselerinden birisidir. Bu olay neticesinde Osmanlı İmparatorluğu'nun köklü ıslahat çalışmalarının önündeki en büyük engel ortadan kalkmış, kaldırılmıştır.
0 yorumlar:
Yorum Gönder