Şükri el-Kuvvetli, Suriye’nin bağımsızlıktan sonraki ilk devlet başkanı olan Suriyeli bir Arap siyasetçidir. Hayatı Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü, Fransız Mandası, Arap milliyetçiliği, İsrail-Arap çatışması ve Arap birliği (1958) gibi önemli tarihi olaylarla iç içe geçmiştir. Bu yazıda Şükri el-Kuvvetli’nin hayatını ele alacağız.
Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir Muhalif Olarak el-Kuvvetli
Şükri el-Kuvvetli, 6 Mayıs 1891’de Şam’da doğdu. Babası bir tüccar, annesiysa bir ev hanımıydı. Ailesi, Şam’ın önde gelen ailelerinden biriydi ve bu sebeple Kuvvetli, gençlik döneminde iyi bir eğitim aldı. 1909'da yaşanan 31 Mart Vakası'nda İttihat ve Terraki'yi destekledi ve Abdülhamid'in tahttan indirilmesi fikrini benimsedi. Ancak İttihat Terakki, 31 Mart Vakası'nın ardından, öyle olmadığı halde Arapların çoğunlukla olduğu beldelerdeki yerel yöneticilerin II. Abdülhamid'i desteklediğini ve bu hadiselerde payları oldukları gerekçesiyle hepsini görevlerinden aldı. Onların yerlerine ise Türk yöneticileri ataması bölgede huzursuzluğun ilk belirgin nüvelerini oluşturdu. Osmanlı İmparatorluğu’nun "Türkçü" bir kimlik kazanmaya başladığı bu süreçte Kuvvetli, Arap topraklarının yerel yöneticiler yerine atanan valiler tarafından yönetimine karşı çıkarak Arap milliyetçiliği fikrini benimsedi.
1913 yılında Mekteb-i Mülkiye’yi bitirdikten sonra Şam’a döndü ve bu zaman zarfında bağımsızlık hareketleri yürüten Arap cemiyetlerinden olan el-Fatat'a katıldı. Bu cemiyet, Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılmak ve bağımsız bir Arap devleti kurmak istiyordu. Kuvvetli, cemiyetin önde gelen üyelerinden birisi oldu ve gizli faaliyetlerin yürütülmesini sağladı. Bu faaliyetleri esnasında Osmanlı makamlarınca tutuklandı ve işin içine işkencenin de karıştığı söylenen ağır bir sorgulama sürecinden geçti. Ancak bu sorgulamalarda cemiyete dair herhangi bir bilgi vermedi. Bir süre sonra ise ailesinin nüfuzunu kullanarak serbest kaldı.
1916 yılında Şerif Hüseyin isyan çıkardığında Kuvvetli bu isyana destek verdi ve Şerif Hüseyin’in oğlu Faysal’ın yanında yer aldı. 1920'de Faysal Suriye’nin kralı ilan edildi ancak birkaç ay sonra Fransızlar tarafından tahttan indirildi ve bölgede Fransız Mandası kuruldu.
Fransız Mandası Döneminde Bir Direniş Lideri Olarak Yükseliş
Fransızlar, Suriye’yi 1920 yılında işgal etti ve mandater yönetim kurdu. Kuvvetli, Fransızlara karşı direnişe katıldı ve Ulusal Blok adlı siyasi oluşumun kurucularından biri oldu. Bu oluşum, Suriye’nin tam bağımsızlığı için mücadele ediyordu. Kuvvetli, 1925-1927 yılları arasında gerçekleşen Büyük Suriye İsyanı’nda da önemli rol oynadı. Fransızlara karşı savaşan Dürzi lider Sultan el-Atraş ile işbirliği yaptı ve Şam’da bir hükümet kurdu. Ancak Fransızlar isyanı bastırdı ve Kuvvetli yurtdışına kaçtı. 1930 yılında çıkan afla birlikte Suriye'ye geri geldi. Tekrar siyasete döndü ve Suriye Ulusal Bloku’nun başkanlığına seçildi.
Bağımsızlık Sonrasında Bir Devlet Başkanı Olarak Zirve
Suriye, II. Dünya Savaşı sonrasında bağımsızlığını ilan etti ancak Fransızlar çekilmeyi reddetti. Kuvvetli, 1943 yılında yapılan seçimlerde Suriye Ulusal Bloku’nun adayı olarak devlet başkanlığına seçildi. Fransızlara karşı direnişi sürdürdü ve 1945 yılında Suriye’nin Birleşmiş Milletler üyeliğini sağladı. 1946 yılında Fransızlar Suriye’den tamamen çekildi ve Kuvvetli, Suriye’nin bağımsızlıktan sonraki ilk devlet başkanı oldu. Kuvvetli, Arap birliği fikrini savundu ve Mısır, Suudi Arabistan, Lübnan, Irak ve Ürdün ile Arap Birliği Paktı’nı imzaladı. Ayrıca 1948 yılında İsrail’in kurulmasına karşı çıktı ve Arap-İsrail Savaşı’na katıldı ancak bu savaş İsrail'in galibiyetiyle neticelendi. Kuvvetli, 1949 yılında yapılan seçimlerde tekrar devlet başkanlığına seçildi ancak aynı yıl içinde bir askeri darbe ile devrildi.
Sürgün Hayatı ve Ölümü
“Kuvvetli, darbeden sonra Mısır’a sürgüne gitti ve orada Cemal Abdünnasır ile yakın ilişkiler kurdu. 1955 yılında Suriye’ye döndü ve Ulusal Parti’nin adayı olarak tekrar devlet başkanlığına seçildi. Kuvvetli, Soğuk Savaş sürecinde Suriye’nin tarafsızlığını ilan etti ancak Doğu Bloğu ile yakınlaştı. Ayrıca Arap birliği için de çalışmaya devam etti ve 1958 yılında Suriye’yi Mısır ile birleştirerek Birleşik Arap Cumhuriyeti’ni kurdu. Ancak bu birlik, Suriye’nin Mısır’ın egemenliği altına girmesi anlamına geliyordu ve Kuvvetli, bu durum neticesinde var olan siyasi gücünü kaybetti. 1961 yılında Suriye’de bir askeri darbe ile birlik sona erdi ve Kuvvetli, cumhurbaşkanlığına geri dönmek istediyse de başarılı olamadı. 1963 yılında Baas Partisi’nin iktidara gelmesiyle Suriye’den ayrılmak zorunda kaldı ve Lübnan’a yerleşti. 1967 yılında kalp krizi geçirerek hayatını kaybetti. 1 Temmuz 1967'de de Şam'a defnedildi.
0 yorumlar:
Yorum Gönder