Mart 1949 Suriye askerî darbesi, Suriye tarihinde demokratik olarak seçilmiş ilk hükûmeti deviren ve Soğuk Savaş'ın bir parçası olan önemli bir olaydır. Darbenin arkasında kimlerin olduğu ve hangi amaçlarla yapıldığı ise halen bugün bile tartışma konusudur.
Darbe, 30 Mart 1949'da Suriye Ordusu Genelkurmay Başkanı Hüsnü Zaim tarafından gerçekleştirildi. Zaim, bu darbeyi planlamaya ise iki yıl önce başlamıştı. Darbeye yardım eden subaylar arasında, daha sonra her ikisi de ülkenin askeri liderleri olacak olan Sami el-Hinnavi ve Edib Çiçekli de vardı.
Darbe gece yarısı başladı ve sabah saat 2.30'da tamamlandı. Darbe sırasında sadece üç koruma öldü, bunun dışında herhangi bir kan akıtılmadı. Devlet Başkanı Şükri el-Kuvvetli, hastalığı nedeniyle hastanede bulunurken tutuklandı ve daha sonra Mısır'a sürgüne gönderildi. Başbakan Halid el-Azm ise görevden alındı. Zaim parlamentoyu feshetti ve muhalif siyasi liderleri hapse attı. 11 Nisan 1949'da kendisini yeni devlet başkanı ilan etti.
Zaim'in iktidarı sadece dört ay sürdü. 14 Ağustos 1949'da Sami el-Hinnavi tarafından düzenlenen bir başka darbeyle devrildi ve idam edildi. Hinnavi de kısa süre sonra Edib Çiçekli tarafından devrildi. Suriye'de 1950'ler boyunca birçok darbe ve karşı darbe yaşandı.
Darbenin nedenleri ve etkileri
Darbenin nedenleri konusunda farklı görüşler vardır. Bazı kaynaklar Zaim'in Suriye Ordusu için düşük kaliteli silahlar satın almak ve zayıf liderlikle suçladığı Kuvvetli'yi devirmek istediğini belirtir. Bazıları ise Zaim'in Suriye'nin iç sorunlarından bıkarak modernleşme ve laiklik yolunda ilerlemek istediğini savunur.
Darbenin en önemli etkilerinden birisiyse Suriye'nin İsrail ile olan ilişkileriydi. Zaim, İsrail ile barış yapmak için girişimlerde bulundu ve Filistin meselesinde taviz vermeye hazır olduğunu gösterdi. Bununla birlikte 1948 Savaşlarının ardından Hüsnü Zaim, 20 Temmuz 1949'da İsrail'le ateşkes imzalayarak savaştan çekildi. Böylece savaştaki yenilgilerle darbe cesareti bulan Hüsnü Zaim, bu hareketiyle darbeye temel teşkil eden bir nedenin tersine hareket etmiş oldu. Bu durumsa Arap dünyasında büyük tepki çekti ve Zaim ihanetle suçlandı.
Darbenin bir diğer etkisi de Suriye'nin Soğuk Savaş'taki konumuydu. Darbeden sonra Suriye, Batılı güçlere yakınlaştı ve ABD ile askeri anlaşmalar imzaladı. Bu da Sovyetler Birliği'ni rahatsız etti ve Suriye'yi komünistlere karşı mücadelede desteklemeye başladı.
Darbede ABD'nin rolü
Darbenin en tartışmalı yönlerinden birisi de bu darbedeki ABD'nin rolüdür. Bazı iddialara göre ABD'nin gizli servisi CIA, darbeyi planlamakta ve finanse etmekte Zaim'e yardım etti. Bu iddiaların temel dayanağı, ABD'nin askeri ataşe yardımcısı ve gizli CIA görevlisi Stephen J. Meade'nin Zaim ile yakın ilişkisi ve darbeden sonra Zaim'in Batı yanlısı politikalarıdır. CIA'nin Şam'da bulunan istasyon şefi Miles Copeland Jr. da bu iddiaları doğrulayan açıklamalarda bulundu. Ancak bazı tarihçiler bu darbede ABD'nin dahli olduğunu gösteren herhangi bir somut delil olmadığını öne sürerek bu dahli reddederler.
Sonuç
Mart 1949 Suriye askerî darbesi, Suriye tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. Darbe, Suriye'nin demokratik yapısını bozmuş, İsrail ile olan ilişkilerini etkilemiş ve ülkenin Soğuk Savaş'taki konumunu değiştirmiştir. Darbenin arkasındaki güçler ve amaçlar ise halen tartışma konusudur.
0 yorumlar:
Yorum Gönder