Alemdar Vakası, 15 Kasım - 18 Kasım 1808 tarihleri arasında meydana gelen bir olaydır. Bu olay, Rumeli âyanlarından yenilik yanlısı Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa'nın ölümüne ve yenilik hareketlerinin durmasına yol açan bir yeniçeri ayaklanmasıdır.
Olayın arka planında, III. Selim'in Nizam-ı Cedid adıyla yeni bir asker ocağı kurarak yaptığı yenilik hareketleri ve bu hareketlerin yeniçeriler ve çıkarları zarar gören çevreler arasında yarattığı tepki bulunmaktadır. Bu durum, 1807'de Kabakçı Mustafa İsyanı'na ve III. Selim'in tahttan indirilip, onun yerine IV. Mustafa'nın tahta geçirilmesine sebep olmuştur.
Bu ayaklanmanın akabinde, İstanbul'da bulunan ve canlarını kurtaran Nizam-ı Cedid uygulamalarına taraftar olup destek veren devlet adamları Alemdar Mustafa Paşa'ya sığınmış ve onun ordusuyla birlikte İstanbul'a hareket etmesini sağlamışlardır. Nizam-ı Cedid yanlısı olanlardan aldığı destekle birlikte Alemdar Paşa İstanbul'a yürümüş ve Kabakçı Mustafa'yı bertaraf etmiştir. IV. Mustafa tarafından karşılanan ve sultanın huzuruna çıkan Alemdar Paşa, padişah tarafından sadrazam olarak atanmamış olsa da, Trakya ve Balkanlarda serdarlık ve devlet murahhaslığına getirilmiştir.
Bu atamalardan çok kısa bir süre sonra, 28 Temmuz 1808'de Alemdar Paşa, Bab-ı Ali'yi ve Saray'ı bastı. III. Selim'in yeniden tahta geçirilmesi için gerçekleştirilen bu harekat neticesinde III. Selim IV. Mustafa tarafından öldürüldü, ancak II. Mahmud güç bela kurtarıldı. Bu vaka neticesinde de IV. Mustafa tahttan indirildi ve yerine II. Mahmud Alemdar Mustafa Paşa tarafından tahta çıkartıldı. Onun bu faaliyeti neticesinde de II. Mahmud tarafından Alemdar Paşa sadrazamlığa getirildi.
Eylül 1808'de Alemdar Mustafa Paşa, Anadolu ve Rumeli'deki büyük âyanları İstanbul'da Çağlayan Köşkü'nde bir araya getirdi. Burada yeniçeri ocağına karşı birlikte hareket edilmesi çağrısında bulunarak, merkezi yönetimin âyanların yerel nüfuzunu meşru kabul edeceği sözünü verdi. Bunun karşılığında da ayanlar, Sultan ne zaman emrederse o zaman kendilerine bağlı birlikleriyle birlikte Sultan'a gelip, emirlere itaat edeceklerdi. Bu görüşmeler sonucunda Sened-i İttifak adı verilen bir belge hazırlanıp imzalandı ve bu belge padişah tarafından da onaylandı. Bu belgeyle âyanlar, merkezi devletin eşit statülü bir ortağı haline geldi ve askeri yenilik hareketlerine destek sağladılar.
Ancak Alemdar'ın yeniçerileri sindirmek için aldığı önlemler ve esamelerin alınıp satılmasını yasaklaması, ayrıca Rumeli'den getirttiği birliklerin yağmaya girişmesi, yeniçerilerle halk arasında hoşnutsuzluk yarattı. Ayrıca, II. Mahmud'un Alemdar'ın nüfuzundan rahatsız olması ve Rumeli'den gelen birliklerin dağılması Alemdar'ın askeri bakımdan güçsüzleşmesine de neden oldu.
Alemdar Mustafa Paşa'nın aleyhine yaşanan bu gelişmeler, 15-16 Kasım 1808'de başlayan Yeniçeri ayaklanmasına meydan verdi. Yeniçeriler önce yangın bahanesiyle gürültü çıkararak Bâbıâli'yi bastılar. Sekbanların karşı mukavemet göstererek Yeniçerileri püskürtmesi üzerine Yeniçeriler Bâbıali'yi ateşe verdiler. Yeniçerilerin bu saldırısı karşısında saraydan kendisine yardım gelmeyeceğini anlayan Alemdar Paşa, barut mahzenini ateşleyerek içeri girmeye çalışan yüzlerce yeniçeriyle birlikte öldü. Bunun ardındansa Yeniçeriler Saray'a saldırdı ancak bostancılar tarafından püskürtüldüler. Tahtının ve canının tehlikede olduğunu fark eden II. Mahmud'sa IV. Mustafa'yı öldürttü.
Yeniçeriler halkın da desteğiyle sarayın suyunu kesti. Bunun üzerine II. Mahmud sekbanlara saraydan çıkıp savaşmalarını emretti. Bu emir bir şehir savaşını başlattı. Bu çatışmalarda yüzlerce ayaklanmacı öldü. Ancak olaylar durulmadı. 19 Kasım'da Kandıralı Mehmed'in liderliğinde yeni bir yeniçeri hareketi başladı ve Tersane'ye, Tophane'ye ve kışlalara el koydular. Hadiseler iyice çıkmaza girdi. Nihayetse ulemanın aracılığı sorunların çözümüne katkı sağladı. Saray ve yeniçeriler arasında uzlaşma sağlandı ve padişah Sekban-ı Cedid'in kaldırılmasını kabul etti.
Ancak bu ayaklanma sonucunda İstanbul'un evleri yağmalandı, dükkânlar yakıldı ve birçok sivilin canına ve ırzına tecavüz edildi. Anlaşmadan sonra birçok Sekban-ı Cedid askeri ve âyan askeri yeniçerilerce öldürüldü.
Bu olaysa yenilik hareketlerinin bir süre durmasına sebep oldu. II. Mahmud, ancak yıllar sonra otoritesini kurarak yenilik hareketlerini daha etkin bir şekilde başlatabildi. Alemdar'ın öldürülmesiyse, âyanların siyasi gücünün kırılmasında önemli bir aşama teşkil etti.
0 yorumlar:
Yorum Gönder