Cemal Abdünnasır, 20. yüzyılın en önemli Arap liderlerinden birisi olarak kabul edilen Mısırlı asker ve devlet adamıdır. Devrimci, milliyetçi ve sosyalist bir vizyonu olan Abdünnasır, Mısır'ın ikinci cumhurbaşkanı olarak 1956-1970 yılları arasında ülkesinde ve bölgesinde köklü değişimlere öncülük etmiştir.
Abdünnasır, 15 Ocak 1918'de Mısır'ın İskenderiye şehrinde fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası postane görevlisiydi ve Abdünnasır'a ismini Osmanlı subayı Cemal Paşa'ya atfen verdi. Abdünnasır, Kahire'de amcasının yanında ortaöğrenimini tamamladı ve İngiliz işgaline karşı yürütülen milliyetçi hareketlere katıldı. 1937'de Kraliyet Askeri Akademisi'ne girdi ve 1939'da mezun oldu.
Abdünnasır 1942 yılında, Sudan'daki Mısır ordusunda görev yaparken arkadaşlık kurduğu üç subayla (Zekeriya Muhyiddin, Abdülhakim Amir ve Enver Sedat) birlikte İngiliz egemenliğine ve krallık yönetimine son vermeyi amaçlayan gizli Hür Subaylar örgütünü kurdular. 1948-1949 yıllarında Arap-İsrail Savaşı'nda Filistin'de savaştı. 1949'da Hür Subaylar komitesinin kurucu üyeleri arasında yer aldı ve 1951'de yarbaylığa yükseldi.
1952 yılında Hür Subaylar örgütü, düzenlediği kansız darbeyle Kral Faruk'u devirdi ve gerçek iktidarı eline aldı. Orgeneral Muhammed Necib'in devlet başkanlığına getirilmesine rağmen, Devrimci Komuta Konseyi'nin başkanı olarak Cemal Abdünnasır ülkenin siyasi, ekonomik ve sosyal yapısını değiştirmeye başladı. Siyasi partileri kapattı, Özgürlük Birliği adlı yeni bir parti kurdu, cumhuriyeti ilan etti, Süveyş Kanalı'nın boşaltılmasını sağladı, muhalefetin temsilcisi olan Müslüman Kardeşler'i güç yoluyla bastırdı, yeni bir anayasa hazırladı ve 1956'da tek aday olarak cumhurbaşkanı seçildi.
Abdünnasır, dış politikada da aktif bir rol oynadı. NATO ve Varşova Paktı'na girmeyerek bağlantısızlar hareketinin öncülerinden oldu. Arap milliyetçiliğini savunarak Arap dünyasının liderliğini üstlendi. Sovyetler Birliği ile yakın ilişkiler kurarak silah ve ekonomik yardım aldı. Asvan Barajı'nın inşası için ABD'den kredi istedi ancak reddedilince Süveyş Kanalı'nı millileştirdi. Bu hamle İngiltere, Fransa ve İsrail'in Mısır'a saldırmasına yol açtı. Ancak Abdünnasır'ın etkin dış politik hamleleriyle SSCB'yi yanına çekmesi, ABD'yi de bu savaşta tarafsız bir konumda tutması, savaşın kendi lehine olacak şekilde bitmesini sağladı. Bu durumsa Abdünnasır'ın prestijini daha da arttıran siyasi bir zafer olarak değerlendirildi.
Abdünnasır, Arap birliğini sağlamak için Suriye ile Birleşik Arap Cumhuriyeti'ni kurdu ancak bu deneyim kısa sürdü. Yemen İç Savaşı'na müdahale etti ancak başarılı olamadı. 1967'de İsrail ile yeniden savaşa girdi (Altı Gün Savaşı) ancak bu savaşta altı günde büyük bir yenilgiye uğradı. Mısır, Süveyş Kanalı, Sina Yarımadası ve Gazze Şeridi'ni kaybetti. Bu yenilginin ardından Abdünnasır, bütün sorumluluğu üstlenerek gözyaşları içerisinde canlı yayında istifa kararını açıkladı. Ancak halkın kendisine olan destek yürüyüşlerini ve mitinglerini görünce bu durumdan vazgeçti. Arap dünyasında prestiji azalsa da Mısır'da hala sevilen bir liderdi.
Abdünnasır, 1970 yılında Libya ile bir federasyon kurma girişiminde bulundu ancak bu plan da gerçekleşmedi. Aynı yıl Ürdün'deki Filistinli mültecilere karşı yapılan Kara Eylül katliamını durdurmak için arabuluculuk yaptı. Ancak bu süreçte kalp krizi geçirerek 28 Eylül 1970'te Kahire'de hayatını kaybetti. Milyonlarca kişi cenazesine katıldı ve onu büyük bir yas içerisinde toprağa verdiler.
Abdünnasır, 20. yüzyıl Mısır ve Arap tarihinin en etkili figürlerinden birisi olarak anılmaktadır. Ülkesinde ve bölgesinde bağımsızlık, adalet, kalkınma ve birlik ideallerini savundu. Sosyalist ve laik bir yönetim anlayışı benimsedi. Askeri, bürokratik ve siyasi elitlere karşı halkçı bir söylem geliştirdi. Karizmatik ve hitabet gücü yüksek bir liderdi. Ancak aynı zamanda otoriter, pragmatik ve hırslı bir kişiliğe sahipti. Rakiplerine karşı acımasız davrandı, muhalefeti bastırdı, yolsuzluk ve nepotizme göz yumdu, ekonomik sorunları çözemedi, askeri hezimetler yaşadı. Abdünnasır'ın mirası bugün de tartışmalıdır. Kimileri onu bir kahraman, kimileriyse bir diktatör olarak görür.
0 yorumlar:
Yorum Gönder