Süveyş Krizi, Mısır'ın Süveyş Kanalı'nı kamulaştırmasının ardından İngiltere, Fransa ve İsrail'in Mısır'a karşı askeri bir müdahalede bulunmasıyla yaşanan uluslararası bir krizdir. Bu kriz, Arap-İsrail savaşları, İsrail-Filistin çatışması ve Soğuk Savaş'ın bir parçası olarak kabul edilir. Krizin sonucunda Mısır, kanal üzerindeki kontrolünü korurken, İngiltere ve Fransa'nın Ortadoğu'daki etkisi azalmıştır.
Süveyş Krizi'nin arka planında, Mısır lideri Cemal Abdünnasır'ın ülkesini milliyetçi ve bağımsız bir güç olarak konumlandırma çabaları yatmaktadır. Nasır, 1952'de iktidara gelen Hür Subaylar Hareketi'nin önde gelen ismiydi. Nasır, Mısır'ı askeri ve ekonomik olarak güçlendirmek için Sovyetler Birliği'nden silah almakta ve Asvan Barajı'nı inşa etmek istemekteydi. Ancak bu projeler için ABD ve İngiltere'den kredi alamadı. Bunun üzerine Nasır, 26 Temmuz 1956'da Süveyş Kanalı'nı kamulaştırdığını ilan etti. Kanal, o zamana kadar Süveyş Kanal Şirketi adlı uluslararası bir şirket tarafından işletilmekteydi. Kanalın kamulaştırılmasıysa, özellikle kanal yoluyla petrol taşıyan İngiltere ve Fransa'nın bu duruma çok ciddi tepki göstermesine neden oldu.
İngiltere ve Fransa, Nasır'ı devirmek ve kanal üzerindeki kontrolü yeniden sağlamak için gizli bir plan hazırladılar. Bu plana göre İsrail Mısır'a saldıracak, hemen ardından İngiltere ve Fransa Mısır'a kabul etmesi güç bir ateşkes çağrısında bulunacak ve Mısır bunu kabul etmezse kanala asker çıkartacaktı. Bu plana Sevr Anlaşması adı verildi. İsrail ise Mısır'ın silahlanmasından ve Filistinli direnişçilere destek vermesinden rahatsızdı. Ayrıca Tiran Boğazı'nın kapatılması nedeniyle Akabe Körfezi'ne erişimi de engellenmişti.
29 Ekim 1956'da İsrail, Sina Yarımadası'na saldırdı. Ertesi gün İngiltere ve Fransa, Mısır'a bölgeden çekilmesini isteyen bir ültimatom gönderdi. Nasır bunu reddetti. 31 Ekim'de İngiltere ve Fransa, Kahire'yi bombalamaya başladı. 5 Kasım'da ise Süveyş Kanalı'na asker çıkardılar.
Bu müdahaleye karşı ABD, Sovyetler Birliği ve Birleşmiş Milletler tepki gösterdi. ABD, müttefiklerine ekonomik baskı uygulayarak geri çekilmelerini istedi. Sovyetler Birliği ise Mısır'a destek vererek İngiltere ve Fransa'ya askeri müdahale tehdidinde bulundu.
İngiltere ve Fransa baskılara dayanamayarak Aralık 1956'da bölgeden çekildiler. İsrail ise Mart 1957'ye kadar Sina Yarımadası'nı işgal etti. Ancak Tiran Boğazı'nın yeniden açılması ve Birleşmiş Milletler gözetiminde ateşkes sağlanması karşılığında bölgeyi terk etti.
Süveyş Krizi, Ortadoğu'daki güç dengesini değiştiren bir olay olarak tarihe geçti. Mısır, kanal üzerindeki hakimiyetini korudu ve Nasır Arap dünyasının lideri haline geldi. İngiltere ve Fransa ise bölgedeki etkilerini önemli ölçüde kaybettiler ve ABD'nin müttefiki olarak geri planda kaldılar. İsrail ise Sina Yarımadası'nı terk etmek zorunda kalsa da askeri gücünü bir şekilde gösterdi ve bu yaşanan hadise, 1967'deki Altı Gün Savaşı'na zemin hazırladı.
0 yorumlar:
Yorum Gönder