Türk Hava Kurumu Neden Nuri Demirağ’ın Uçaklarını Almaktan Vazgeçti?

Giriş:

Nuri Demirağ, Türkiye’nin ilk yerli uçak fabrikasını kuran ve havacılık sanayisinde öncü bir rol oynayan bir iş insanıdır.

Ancak, Türk Hava Kurumu (THK) tarafından verilen siparişlerin iptal edilmesi, onun havacılık alanındaki çabalarını büyük ölçüde sekteye uğratmıştır.

Bu makalede, THK’nın Nuri Demirağ’ın uçaklarını almaktan vazgeçme nedenlerini ele alacağız

Nuri Demirağ’ın Uçak Fabrikası ve THK İlişkisi:

Nuri Demirağ 1936 yılında Beşiktaş’ta Türkiye’nin ilk özel uçak fabrikasını kurdu.

Bu fabrikada, Türk mühendisler tarafından tasarlanan ve üretilen uçaklar, Türk havacılık tarihinde bir dönüm noktası olarak kabul edildi.

THK, 1937 yılında Demirağ’a 10 adet eğitim uçağı ve 65 planör siparişi verdi.

Bu siparişler, Türk havacılık sanayisinin gelişmesi için büyük bir fırsat olarak görülüyordu.

Selahattin Reşit Alan’ın Kazası ve Siparişlerin İptali:

THK’nın siparişlerinin iptal edilmesindeki en önemli dönüm noktası, 1938 yılında yaşanan bir kazaydı.

Türkiye’nin ilk uçak mühendisi Selahattin Reşit Alan, Nu.D-36 modeli eğitim uçağıyla Eskişehir’deki İnönü Havaalanı’na iniş yaparken, pist kenarına kazılan bir hendeğe takıldı ve hayatını kaybetti.

Bu kaza, THK’nın siparişlerini iptal etmesine gerekçe olarak gösterildi. THK, uçağın teknik yetersizliğini öne sürerek siparişleri geri çekti.

Ancak Nuri Demirağ bu karara itiraz etti ve mahkemeye başvurdu. Mahkemede, bilirkişiler kazanın uçağın teknik hatasından değil, pistteki hendekten kaynaklandığını belirtti. Buna rağmen mahkeme THK lehine karar verdi ve siparişler resmen iptal edildi.

Siyasi ve Ekonomik Nedenler:

THK’nın siparişleri iptal etmesinin arkasında, siyasi ve ekonomik nedenler de vardı. O dönemde Türkiye’de devletçi ekonomi politikaları hakimdi ve özel sektörün havacılık gibi stratejik bir alanda faaliyet göstermesi, bazı çevreler tarafından hoş karşılanmıyordu. Özellikle Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün devletçi yaklaşımı, Nuri Demirağ’ın özel girişimlerini engelleme yönünde bir tutum sergiledi.

Ayrıca THK’nın yurtdışından uçak alımına yönelmesi, Nuri Demirağ’ın yerli üretim projelerini sekteye uğrattı.

THK, Fransa gibi ülkelerden uçak satın almayı tercih etti ve bu durum, Demirağ’ın uçaklarının pazar bulmasını zorlaştırdı.

Nuri Demirağ’ın Mücadelesi ve Sonuçları:

Nuri Demirağ, siparişlerin iptal edilmesine rağmen havacılık alanındaki çalışmalarını sürdürdü.

1944 yılında, Nu.D-38 modeli yolcu uçağını üretti ve bu uçak, Türkiye’nin ilk yerli yolcu uçağı olarak tarihe geçti.

Ancak THK’nın desteğini alamaması ve yurtdışına satış yapmasının engellenmesi, fabrikanın kapanmasına neden oldu.

Sonuç:

Türk Hava Kurumu’nun Nuri Demirağ’ın uçaklarını almaktan vazgeçmesi, hem teknik bir kazanın sonucu hem de siyasi ve ekonomik nedenlerle şekillenmiş bir karardı. Bu durum Türk havacılık sanayisinin gelişimini büyük ölçüde etkiledi ve Nuri Demirağ’ın vizyoner projelerinin tam anlamıyla hayata geçmesini engelledi. Bugün Nuri Demirağ’ın mirası, Türkiye’nin yerli ve milli üretim hedefleri için bir ilham kaynağı olmaya devam ediyor.