Kadı Abdurrahman Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun 18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyıl başında yaşamış önemli bir devlet adamıdır. Nizam-ı Cedid ve Sekban-ı Cedid adlı yeni düzenli orduların kurulmasında büyük rol oynamış, III. Selim ve II. Mahmud dönemlerinde çeşitli isyanları bastırmış, Sened-i İttifak'ın imzacılarından birisi olmuştur.
Kadı Abdurrahman Paşa'nın Hayatı
Kadı Abdurrahman Paşa'nın doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Bazı kaynaklar 1761'den önce Antalya'nın İbradı ilçesinde doğduğunu belirtmektedir. Babası Mehmed Efendi, ulema sınıfından bir kişiydi. Kadı Abdurrahman Paşa medrese eğitimi gördü ve kadılık mesleğine girdi. İbradı kazası ayanı iken Alanya'yı da etkisi altına almak istediği için 1795 yılında Konya'ya sürüldü. Bir yıl sonraysa affedilerek Kayseri kadısı oldu.
1801 yılında Bozkır ve Bereketli maden emini olan amcası Seyyid Ali Efendi, devlete karşı ayaklananlar tarafından öldürüldü. Bu olay üzerine Kadı Abdurrahman Paşa, devletten izin alarak amcasının katillerini cezalandırmak için harekete geçti. Ayrıca Mirmiran (Beylerbeyi) rütbesiyle amcasının yerine Bozkır maden emini oldu. Topladığı kuvvetlerle, Seydişehir yakınlarında ayaklanmacıları yenilgiye uğrattı.
Bu başarıları sayesinde Padişah III. Selim'in dikkatini çekti. III. Selim, 1792 yılında Bostancı Ocağı'na bağlı olarak Nizam-ı Cedid adında yeni bir ordu kurmaya başlamıştı. Bu orduyla birlikte Avrupa tarzında eğitilmiş, modern silahlarla donatılmış, disiplinli ve devlete sadakat gösteren askeri bir güç oluşturmak amaçlanmıştı. Ancak kurulan bu ordu, geleneksel Kapıkulu askerleri olan yeniçeriler ve eyalet ayanları tarafından hiç hoş karşılanmamıştı.
III. Selim, Nizam-ı Cedid ordusunu Anadolu'da da yaygınlaştırmak istiyordu. Ve bu yaygınlaştırma işiyle görevlendirdiği kişilerden birisi de Kadı Abdurrahman Paşa idi. Padişah, 1802 yılında Rumeli Beylerbeyi unvanıyla onu Alanya Mutasarrıflığına atadı. Ayrıca Üsküdar ve Levend Çiftliği ocaklarına asker yazdırmasını da emretti.
Kadı Abdurrahman Paşa bölgede devlet otoritesini sağlamada ve Nizam-ı Cedid askerleri yetiştirmede gösterdiği başarı üzerine Ağustos 1803'te Konya valiliğine getirildi. Konya'ya girmeden önce ayanların direnişiyle karşılaştıysa da bu direnişi bastırarak şehre girdi. Akşehir, Beyşehir, Kayseri ve Niğde sancakları da onun yönetimine verildi.
1806 yılında Rumeli'de de Nizam-ı Cedid ordusunun kurulması ve Kadı Abdurrahman Paşa'nın bu ordunun komutanlığına getirilmesi kararlaştırıldı. Kadı Abdurrahman Paşa, Haziran 1806'te yanındaki kuvvetlerle birlikte Çorlu'ya gelerek buradaki Nizam-ı Cedid birliklerini komutası altına aldı. Ancak Rumeli ayanlarının Nizam-ı Cedid'e şiddetle karşı çıkmaları nedeniyle III. Selim onu geri çağırmak zorunda kaldı.
Bu durum, Nizam-ı Cedid'e karşı olanların cesaretini arttırdı. Olayları takip eden süreçte, 1807 senesinde Kabakçı Mustafa adlı bir yeniçeri ayaklanma başlattı. Bu ayaklanma sonucunda III. Selim tahttan indirildi ve yerine IV. Mustafa geçti. Nizam-ı Cedid ordusu da dağıtıldı.
14 ay sonra, Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşa, İstanbul'a ordusuyla yürüyerek IV. Mustafa'yı tahttan indirdi ve yerine II. Mahmud'un tahta çıkmasını sağladı (28 Temmuz 1808). II. Mahmud, Alemdar Mustafa Paşa'yı sadrazam yaptı.
Alemdar Mustafa Paşa'nın sadrazam olduktan sonra yaptığı işlerden ilki devletin ileri gelenleriyle büyük bir toplantı yapmak oldu. Kadı Abdurrahman Paşa da Konya'dan İstanbul'a bu toplantıya katılmak için çağrıldı.
Bu toplantıda alınan kararlar Sened-i İttifak adı verilen bir belgede derlendi. Kadı Abdurrahman Paşa da bu belgeyi imzalayanlardan birisiydi (7 Ekim 1808). Bu belge ile ayanlar, hükümet emirlerini dinleyeceklerine söz verdiler. Nizam-ı Cedid ordusu Sekban-ı Cedid adıyla yeniden kuruldu. Kadı Abdurrahman Paşa yeni ordunun başına geçti.
Tahttan indirilen IV. Mustafa ve onu destekleyen taraftarlarıysa bu gelişmelerden hoşnut değillerdi. Bu sebeple 15 Kasım 1808 gecesi, Alemdar Mustafa Paşa'nın konağını bastılar. Sadrazam yeniçerilerle çarpışırken patlattığı barut fıçısıyla intihar etti. Ayaklananlarsa II. Mahmud'u tahttan indirmek için saraya saldırdılar. Kadı Abdurrahman Paşa Sekban-ı Cedid askeriyle Topkapı Sarayı'nı savundu. Bozguna uğrayan ayaklananların üzerine giden Kadı Abdurrahman Paşa, 3.000'den fazla yeniçeri ve diğer ayaklananları kılıçtan geçirtti. Ancak işin nihayetinde yeniçeriler üstünlük sağlayan taraf oldular. Sultan II. Mahmud, 18 Kasım 1808 tarihinde Sekban-ı Cedid'i dağıtmak zorunda kaldı.
Kadı Abdurrahman Paşa'nın Ölümü
Kadı Abdurrahman Paşa askerleriyle oturduğu Selimiye Kışlasından bir kömürcü kayığına binerek Gemlik'e kaçtı ve oradan da Kütahya ve sonrasında da yanında küçük oğlu vergi müdürü Abdullah Paşa ve büyük oğlu medrese hocası Mehmet Bey olduğu halde memleketi olan İbradı'daki evine sığındı.
Kapıkulu askerlerinin ısrarı üzerine Kadı Abdurrahman Paşa'nın diri veya ölü elde edilmesi için bir ferman çıkartıldı. Onu yakalaması için de Teke vergi memuru olan Kapıcıbaşı Hacı Mehmed Ağa görevlendirildi.
Hacı Mehmed Ağa, Kadının yerini öğrenince onu yakalamak için İbradı'ya vardı. Kadının evini kuşattığı sırada Kadının oğullarıyla birlikte evden çıkarak direnmeye başladıkları görüldü. Nihayetinde ise teslim alınarak esir edildi ve kısa süre içerisinde, 27 Aralık 1808 tarihinde İbradı kasabasının medrese çarşısında idam edildi.
0 yorumlar:
Yorum Gönder