İran’ın Zengezur Koridoru’nun açılmasına karşı çıkmasının arkasında bir dizi stratejik, ekonomik ve güvenlik kaygısı bulunmaktadır. Bu koridor, Azerbaycan’ın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile kara bağlantısını sağlamayı amaçlayan ve Ermenistan’ın güneyinden geçecek olan bir yoldur. Ancak bu koridorun açılması, İran için çeşitli olumsuz sonuçlar doğurabilir. İşte İran’ın Zengezur Koridoru'na karşı çıkmasının nedenleri:
1. Bölgesel Güç Dengesi ve Jeopolitik Kaygılar
- Azerbaycan’ın Güçlenmesi: İran, Zengezur Koridoru’nun açılmasıyla Azerbaycan’ın stratejik olarak daha güçlü bir konuma geleceğinden endişe etmektedir. Bu koridor, Azerbaycan’ın Türkiye ve Avrupa ile doğrudan kara bağlantısı sağlayacak, dolayısıyla Azerbaycan’ın bölgedeki etkinliğini artıracaktır. İran, Azerbaycan’ın büyüyen ekonomik ve askeri gücünün kendi sınırları içindeki Azeri nüfusunu etkileyebileceğini düşünmektedir.
- Türkiye’nin Etkisi: Koridorun açılması, Türkiye ile Azerbaycan arasındaki bağlantıyı güçlendirecek ve Türkiye’nin Kafkasya’daki nüfuzunu artıracaktır. Türkiye ile Azerbaycan’ın “iki devlet, bir millet” yaklaşımıyla hareket etmeleri, İran’ın bölgesel çıkarlarına ters düşmektedir. İran, Türkiye’nin Kafkasya’daki etkisini dengelemeye çalışmaktadır ve bu koridorun açılması, Türkiye’nin doğrudan etkisini artırabilir.
- Ermenistan’ın Zayıflaması: İran, Ermenistan ile yakın ilişkilere sahiptir ve bu koridorun açılması, Ermenistan’ın bölgedeki stratejik önemini azaltabilir. İran, bu durumun Ermenistan’ı daha fazla zayıflatacağını ve Azerbaycan ile Türkiye’yi daha da güçlendireceğini düşünmektedir.
2. Ekonomik ve Ticari Kaygılar
- İran’ın Kafkasya’ya Olan Geçiş Yolu Zayıflayabilir: İran, Azerbaycan’ın Nahçıvan’a ve oradan Türkiye’ye doğrudan kara bağlantısı kurması durumunda, Kafkasya’ya yönelik ticaret yollarının bir kısmını kaybedebilir. Şu anda İran, Azerbaycan ile Türkiye arasında önemli bir transit ülke konumundadır. Zengezur Koridoru açılırsa, İran’ın bu ticari önemi azalabilir.
- Ticaret Hatlarında Rekabet: Koridorun açılması, İran’ın Ermenistan üzerinden Kafkasya ve Avrupa’ya açılan ticaret yollarına alternatif bir güzergah oluşturabilir. İran, bu durumun kendisi için ekonomik dezavantaj yaratacağını ve ticari gelirlerini azaltacağını düşünmektedir.
3. Etnik ve İç Siyasi Dinamikler
- Azeri Nüfusun Etkilenmesi: İran’ın kuzeybatısında yaşayan önemli bir Azeri nüfus bulunmaktadır. Bu nüfusun Azerbaycan ile kültürel ve etnik bağları vardır. Zengezur Koridoru’nun açılması ve Azerbaycan’ın güçlenmesi, İran’daki Azeri toplulukları üzerinde ayrılıkçı veya milliyetçi duyguları körükleyebilir. İran, bu durumu kendi iç bütünlüğü için potansiyel bir tehdit olarak görmektedir.
- Güney Kafkasya’da Etnik Gerilimlerin Tırmanması: Koridorun açılması, Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki mevcut gerilimleri daha da artırabilir. Bu gerilimlerin bölgesel bir çatışmaya dönüşmesi halinde, İran doğrudan etkilenebilir. İran, Güney Kafkasya’da istikrarın bozulmasından çekinmektedir.
4. Bölgesel Güvenlik Kaygıları
- İsrail’in Varlığı: İran, Azerbaycan ile yakın ilişkilere sahip olan İsrail’in, Zengezur Koridoru aracılığıyla Azerbaycan üzerindeki etkisini artırabileceğinden endişe duymaktadır. İsrail, Azerbaycan’a silah ve askeri teknoloji desteği sağlamaktadır. İran, İsrail’in Kafkasya’daki varlığının kendi ulusal güvenliği için tehdit oluşturduğunu düşünmektedir.
- Askeri ve Stratejik Gelişmeler: Zengezur Koridoru’nun açılması, Azerbaycan ve Türkiye’nin askeri iş birliğini güçlendirebilir. İran, bu koridorun Türkiye’nin askeri gücünü Güney Kafkasya’da daha etkili bir şekilde kullanmasına olanak tanıyacağından endişe etmektedir. İran, bu durumun kendi sınır güvenliği açısından riskli olduğunu düşünmektedir.
5. Alternatif Güzergahların Kapanma İhtimali
İran, koridor açıldığında Ermenistan’ın İran ile olan ilişkilerinde farklı bir denge kurabileceği ve Ermenistan üzerinden kendi ticaret yollarını zayıflatabileceği düşüncesindedir. Bu durum, İran'ın Güney Kafkasya üzerindeki transit avantajlarını sınırlayabilir ve Ermenistan'ın İran'dan daha fazla bağımsız hareket etmesine neden olabilir.
Sonuç:
İran, Zengezur Koridoru’nun açılmasına karşı çıkarak bölgesel dengelerin kendi aleyhine değişmesinden, Azerbaycan ve Türkiye’nin güçlenmesinden, ticari ve ekonomik çıkarlarının zarar görmesinden ve bölgedeki etnik-siyasi dinamiklerin kendi iç güvenliğini tehdit etmesinden endişe duymaktadır. Bu nedenle, İran, koridorun açılmasını engellemeye veya bu süreçte kendi çıkarlarını koruyacak adımlar atmaya çalışmaktadır.
0 yorumlar:
Yorum Gönder