Bu yazıda 1948 Arap–İsrail Savaşı'nın nedenlerini, gelişimini ve sonuçlarını anlatmaya çalışacağız. Bu savaş, Filistin'de İngiliz mandasının sona ermesinin ardından, Yahudi Milli Konseyi'nin İsrail Devleti'ni ilan etmesiyle başlayan ve Arap Birliği ülkelerinin İsrail'e karşı savaş ilan etmesiyle devam eden bir çatışmadır. Bu savaş, Arap-İsrail savaşlarının ilki olup, bölgedeki siyasi ve toplumsal dengeleri değiştirmiştir.
Savaşın Nedenleri
Savaşın nedenleri arasında şunlar sayılabilir:
• Siyonizm hareketinin, 19. yüzyıl sonlarından itibaren Filistin'e Yahudi göçünü teşvik etmesi ve Yahudi yerleşimlerini kurması. Bu durum, Filistinli Araplar ile Yahudiler arasında toprak ve kimlik çatışmasına yol açtı.
• Birinci Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılması ve Filistin'in İngiliz mandası altına girmesi. İngiltere, hem Yahudilere hem de Araplara Filistin'de bir devlet kurma vaadinde bulundu, ancak bu vaatleri yerine getiremedi. İngiltere'nin politikaları hem Yahudiler üzerinde, hem de Araplar üzerinde tepkilere neden oldu ve buna bağlı olarak da İngilizlere karşı iki taraftan da isyanlar çıktı.
• İkinci Dünya Savaşı sonrasında Yahudilerin Filistin'e olan göçlerinin daha da hız kazanması ve uluslararası toplumun Yahudi devleti kurma talebine destek vermesi. Bu durum Arapların tepkisini artırdı ve Filistin'de şiddet olaylarının daha da yoğunlaşmasına sebep oldu.
• Birleşmiş Milletler'in 1947'de Filistin'i Yahudi ve Arap devletleri olarak ikiye bölen taksim planını kabul etmesi. Bu plan Yahudiler tarafından kabul edilirken, Araplar tarafından taksimin büyük adaletsizlik içerdiğini belirterek reddedildi. Plan, Filistin topraklarının %56'sını Yahudilere, %43'ünü Araplara bırakıyor, Kudüs'ü ise uluslararası bir bölge olarak kabul ediyordu. Planın uygulanması içinse İngiltere'nin bölgeden çekilmesi gerekiyordu.
Savaşın Gelişimi
Savaş, iki aşamada gerçekleşti:
Birinci aşama: 1947-1948 arasında, Filistinli Araplar ile Yahudiler arasında sivil savaş şeklinde devam eden çatışmalar. Bu aşamada, Yahudi silahlı gruplar (Haganah, Irgun, Lehi), Arap köylerine saldırarak katliamlar yaptılar ve 700 bin civarında Filistinliyi evlerinden sürdüler. Bu süreçte Birleşmiş Milletler taksim planına göre Yahudiler, kendilerine bırakılan toprakların büyük bir kısmını ele geçirdiler.
İkinci aşama: 14 Mayıs 1948'de İsrail Devleti'nin ilan edilmesinden sonra başlayan ve 1949'a kadar süren Arap devletleri ile İsrail arasında yaşanan savaş. Bu aşamada Mısır, Ürdün, Suriye, Irak ve Lübnan gibi Arap ülkeleri İsrail'le savaşarak Filistin'i kurtarmaya çalıştılar. Ancak Arap orduları arasında koordinasyon eksikliği, İsrail'in üstün askeri ve siyasi örgütlenmesi ve Batılı ülkelerin desteği nedeniyle başarılı olamadılar. İsrail, savaş boyunca topraklarını genişletti ve BM taksim planına göre Araplara verilen toprakların çoğunu işgal etti. Savaş, 1949'da ateşkes anlaşmalarıyla sona erdi.
Savaşın Sonuçları
Savaşın sonuçları arasında şunlar sayılabilir:
• İsrail Devleti'nin kurulması ve tanınması. İsrail, BM taksim planına göre elde ettiği %56'lık Filistin toprağını %78'e çıkardı. ABD ve SSCB gibi büyük güçler İsrail'i tanıdılar ve desteklediler.
• Filistin sorununun ortaya çıkması. Filistinli Araplar savaşın getirdiği yıkımla ve İsrail tarafından uygulanan sürgün politikasıyla kendi topraklarını terk ederek komşu ülkelere veya Gazze Şeridi ve Batı Şeria gibi bölgelere sığındılar. Bu bölgeler Mısır ve Ürdün tarafından kontrol ediliyordu. Filistinli mülteciler kendi devletlerini kurma mücadelesine giriştiler ve Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) gibi silahlı gruplar oluşturdular.
• Arap-İsrail savaşlarının devam etmesi. 1948 savaşı, Arap dünyası ile İsrail arasındaki düşmanlığı artırdı ve yeni savaşlara zemin hazırladı. 1956 Süveyş Savaşı, 1967 Altı Gün Savaşı, 1973 Yom Kippur Savaşı ve 1982 Lübnan Savaşı gibi savaşlar yaşandı. Bu savaşlarda İsrail topraklarını daha da genişletti ve Golan Tepeleri, Doğu Kudüs, Gazze Şeridi ve Batı Şeria'yı işgal etti.
• Bölgesel dengelerin değişmesi. 1948 savaşı, Orta Doğu'da yeni bir güç dengesi oluşturdu. İsrail bölgedeki en güçlü askeri aktör haline geldi. Arap ülkeleri ise hem kendi aralarında hem de Batılı ülkelerle ilişkilerinde yeni politikalar izlemek zorunda kaldılar. Bazı Arap ülkeleri (Mısır, Ürdün) zamanla İsrail ile barış anlaşmaları imzaladılar. Bazıları ise (Suriye, Irak) İsrail'e karşı direnişi sürdürdüler.
Sonuç olarak 1948 Arap–İsrail Savaşı, Orta Doğu tarihinde bir dönüm noktasıdır. Bu savaş, hem bölgedeki hem de uluslararası alandaki siyasi ve toplumsal sorunların kaynağı olmuştur. Bu savaşın etkileri günümüzde de devam etmektedir.
0 yorumlar:
Yorum Gönder