Büyük Bengal Kıtlığı (1770)

Büyük Bengal Kıtlığı (1770): Nedenler ve Süreç

Büyük Bengal Kıtlığı, 1769-1773 yılları arasında Bengal bölgesinde yaşanan, yaklaşık 10 milyon kişinin (bölge nüfusunun üçte biri) ölümüne neden olan, insanlık tarihindeki en trajik kıtlıklardan biridir. 

Bu kıtlık, Doğu Hindistan Şirketi’nin ekonomik politikaları, iklimsel faktörler ve sosyal yapıdaki değişimlerin birleşimiyle ortaya çıktı.

Arka Plan ve Nedenler

1. Doğu Hindistan Şirketi'nin Ekonomik Politikaları

Bengal, İngiliz Doğu Hindistan Şirketi'nin 1757’de Plassey Savaşı ve 1764’te Buxar/Buksar Savaşı zaferlerinden sonra doğrudan kontrolüne geçti. 

Şirket, yerel yöneticilerin (nawab) etkisini sınırlandırarak vergileri artırdı ve bölgeyi ekonomik açıdan sömürmeye başladı. 

Şirket, bölgedeki tarımsal üretimi ticari ürünlere yönlendirdi; buğday ve pirinç gibi temel gıda üretimi azalırken, afyon ve indigo gibi ihraç ürünleri teşvik edildi. 

Vergilerin %30 artırılması ve üreticilere esneklik tanınmaması, kıtlığın sosyal temelini oluşturdu.

2. İklimsel Faktörler

1768-1769 yıllarında Bengal ve Bihar’da muson yağmurlarının yetersiz kalması, bölgedeki pirinç üretimini olumsuz etkiledi. 

1769 yazında yağışlar yetersiz olduğunda, Bengal’in temel mahsulü olan pirinç üretim planı tamamen başarısız oldu. 1770 baharında kuraklık devam edince, kıtlık artık kaçınılmaz hale geldi.

Kıtlığın Seyri

1. Kıtlığın Başlangıcı (1769-1770)

İlk sinyaller, 1769’un sonlarında pirinç fiyatlarının iki katına çıkmasıyla ortaya çıktı. 

1770’in başında ise fiyatlar 1768’e kıyasla altı katına ulaştı. 

Hükümet yetkilileri başlangıçta sorunu ciddiye almadı ve yiyecek stokları, daha fazla gelir elde etmek amacıyla ihraç edildi. İlerleyen aylarda açlık ve hastalıklar hızla yayıldı.

2. Toplumdaki Etkiler ve Ölüm Oranları

1770’in Mayıs ayından itibaren kıtlık zirveye ulaştı. Gıda stoklarının tükenmesi, halkı toplu göçlere ve dilenmeye zorladı. 

Pirinç ve diğer temel gıda maddelerinin fiyatları o kadar yükseldi ki, birçok kişi yiyecek bulamadığı için hayatını kaybetti. 

Kıtlıkla birlikte kolera ve çiçek hastalığı gibi salgın hastalıklar da büyük yıkıma neden oldu. Bazı raporlara göre günde binlerce kişi hayatını kaybetmekteydi.

3. Doğu Hindistan Şirketi’nin Tepkileri

Şirket, ilk başta vergilerde küçük indirimler yapmayı düşündüyse de, gelir hedeflerini karşılamak için aksine bazı bölgelerde vergileri artırdı. 

Gıda dağıtımı veya yardım konusunda ciddi bir politika geliştirilmedi. Şirketin bu umursamaz tavrı, kıtlığın etkilerini daha da ağırlaştırdı.

Sonuçlar

1. Ekonomik ve Sosyal Etkiler

Kıtlık, Bengal ekonomisinde büyük bir yıkıma neden oldu. Tarım altyapısı çöktü, işgücü azaldı ve nüfusun önemli bir kısmı yok oldu.

Aynı zamanda Bengal’in sosyal dokusu, özellikle köylü sınıfı arasında derin bir çöküş yaşadı

2. İngiliz Sömürge Yönetimine Eleştiriler

Kıtlık, Doğu Hindistan Şirketi’nin sömürge politikalarına yönelik ilk ciddi eleştirilerden birine yol açtı.

İngiliz tarihçi William Hunter (1718-1783), daha sonraki eserlerinde bu durumu “açgözlü bir ekonomik sömürü” olarak nitelendirdi.

Ancak bu eleştiriler, İngiliz yönetiminin politikalarını değiştirmedi.

Büyük Bengal Kıtlığı, sömürgecilik ve iklim krizinin kesiştiği trajik bir örnek olarak tarihte yer alır. 

Olay, sadece doğal bir felaket değil, aynı zamanda insan eliyle yapılan hataların sonucudur.

Bu tarihsel olay, kolonizasyonun yerel halk üzerindeki yıkıcı etkilerini anlamak için önemli bir ders niteliğindedir.